Ευθύμιος Κουζινός

Με τον ίδιο τρόπο που οι Εβραίοι κρυβόταν από τους Ναζί σε ντουλάπες και κελάρια την εποχή της κατοχής, ένας νέος με το όνομα Ευθύμιος Κουζινός πέρασε 17 μήνες κρυμμένος από τους Κεμμαλιστές σε μια μικρή τρύπα κάτω από το πάτωμα του σχολείου του, κατά την περίοδο της Ελληνικής γενοκτονίας. Ο Κουζινός έβγαινε μόνο τη νύχτα για να ξεμουδιάσει. Τελικά βέβαια δραπέτευσε, όπως εμφανίζεται εδώ αριστερά στη φωτογραφία, μεταμφιεσμένος, μέσα σ’ ένα πλοίο με προορισμό τον Πειραιά.
Ο Ευθύμιος Ν. Κουζινός, από το Αλακάμ (σήμερα Alaçam), υπήρξε τέκνο μιας εύπορης Ελληνικής οικογένειας. Η πόλις Αλακάμ το 1915 είχε περί τους εξήντα χιλιάδες κατοίκους, οι μισοί από τους οποίους ήταν Αρμενικής καταγωγής. Φοίτησε στην Αμερικανική Σχολή Μέρζιφον (Κολέγιο Anatolia). Όταν οι Νεότουρκοι πήραν την εξουσία το 1908 και διέδιδαν ισότητα σε όλους όσους κατοικούσαν στην αυτοκρατορία, ο Κουζινός αισθάνθηκε ότι το μέλλον του ήταν λαμπρό και ότι μπορούσε να το βλέπει με αισιοδοξία. Αλλά τα πράγματα άλλαξαν γρήγορα και δραστικά. Μέχρι το 1915 οι Νεότουρκοι διέταξαν την εξόντωση των Αρμενίων που ζούσαν εντός της αυτοκρατορίας. Ανάμεσά τους ήταν και ο δάσκαλος Τουρκικής γλώσσας του Κουζινού, ο καθηγητής Κοτζαγιάν. Ο Κουζινός ανατρέχει τη μέρα που έμαθε για την τύχη του δασκάλου του:

«Τα θλιβερά νέα έφτασαν σ’ εμάς στη Αλακάμ εκείνο το καλοκαίρι. Στις 10 Αυγούστου 1915, όλοι οι Αρμένιοι καθηγητές και δάσκαλοι στο Κολέγιο Ανατολία, συμπεριλαμβανομένων και των οικογενειών τους, μαζί με άλλους 15 χιλιάδες Αρμένιους από το Μέρζιφον, αναγκάστηκαν να ενωθούν με την πομπή της απέλασης. Τρεις μέρες αργότερα, στα εξωτερικά προάστεια του Ζίλε, σφαγιάστηκαν. Ο καλός μου καθηγητής Γκάραμπεντ Κ. Κοτζαγιάν ήταν ανάμεσά τους!»

Αυτά ήταν συνταρακτικά γεγονότα της ζωής του όταν ήταν ακόμη 16 ετών, ενώ πριν περάσει καιρός πολύς ο Κουζινός καλέστηκε για κατάταξη στον Οθωμανικό στρατό. Ήταν τότε που ο ίδιος είδε τους Έλληνες ν’ αναγκάζονται να δουλεύουν σε «συνεργεία κατασκευής δρόμων» δίχως τίποτα περισσότερο από ένα κομμάτι ψωμί την ημέρα. Έμαθε δε ότι το 90% των ανδρών αυτών των συνεργείων χάθηκαν. Στη Μέγα Πλατεία της Μπάφρα ο Κουζινός έγινε μάρτυρας της απηγχόνισης 27 νέων Ελλήνων ηλικίας από 18 έως 20 ετών, κρεμασμένους από το λαιμό, ένας από τους οποίους ήταν ένας γνωστός του με το όνομα Γιώργος. Επίσης ο Κουζινός ο ίδιος κάποια στιγμή φυλακίστηκε.

Άρθρο του New York Times, περιγράφοντας την εξολόθρευση των Αρμενίων με τσεκούρια. Γράφει ο G.E.White, (Βικιπαιδεία).

O George E. White, ο οποίος διετέλεσε καθηγητής από το 1890 και διευθυντής του Κολεγίου Μέρζιφον από το 1913 μέχρι το 1921 γράφει ότι στο Κολέγιο υπήρχαν 11 εκπαιδευτικοί Αρμενικής, 10 Αμερικανικής και 9 Ελληνικής καταγωγής. Μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο, συνεχίζει ο George E. White, αποφοίτησαν περί τους 2000 μαθητές από το Κολέγιο. Ο Αμερικανός εκπαιδευτικός επίσης εξιστορείται τη γενοκτονία των Αρμενίων.
Από την οροφή του Κολεγίου Anatolia τον Ιούλιο του 1921, ο Κουζινός άκουσε και παρακολούθησε τον Αγά Τοπάλ Οσμάν με 500 συμμορίτες του να μπαίνουν στη Μέρζιφον και για τρεις νύχτες να εισέρχονται σε σπίτια Ελλήνων και να λεηλατούν, ν’ αρπάζουν τις γυναίκες με τέτοια μανία και δημιουργώντας τέτοιες σκηνές που «δεν ήταν δυνατόν γι’ αυτόν να περιγράψει».
Αφού παρακολούθησε τον απαγχονισμό Ελλήνων συμμαθητών του στο Κολέγιο κατάλαβε ότι αυτός ήταν ο επόμενος γι’ αυτό αποφάσισε ότι ο μόνος τρόπος να διασωθεί ήταν να κρυφτεί. Μια νύχτα μπήκε σε μια μικρή τρύπα κάτω από το πάτωμα στην κουζίνα του Κολεγίου.  Ο Κουζινός είχε την κακή τύχη ν’ αναγκάζεται να κρυφτεί μέσα σ’ αυτή την τρύπα για 515 μέρες.  Η δοκιμασία είναι μια απόδειξη της αντοχής της ανθρώπινης θέλησης και σε ποιο σημείο μπορεί να φτάσει για ν’ αποφύγει έναν βέβαιο θάνατο.
Όταν τελικά επιτράπηκε στους Έλληνες να φύγουν από την Τουρκία, σε άνδρες μεγαλύτερους στην ηλικία από 16 ετών απαγορεύτηκε η έξοδος. Έτσι ο Κουζινός, που τότε ήταν 22 χρονών, βρέθηκε μπρος σε μια νέα δυσκολία. Πώς μπορούσε να ξεφύγει δίχως να τον αντιληφθούν οι αρχές. Αλλά τα κατάφερε μολονότι είχε και λίγη τύχη. Καθώς περνούσε προς τη Σαμψούντα ο Κουζινός είδε με τα μάτια του τα κουφάρια των συμπολιτών του και έγραψε:

«Οι δρόμοι που οδηγούσαν προς τη Σαμψούντα και στις ακτές ήταν γεμάτοι με απομεινάρια των σφαγών των προηγουμένων δύο χρόνων. Ήταν κυρίως γυναικόπαιδα και γέροι. Όπως προανέφερα, οι νέοι και ικανοί θανατώθηκαν ξεχωριστά».

Κατά το πέρασμά του στο λιμάνι, ο Κουζινός προσπέρασε και το πολυτελές πατρικό του. Οι σκληροί Τούρκοι δεν εξάλειψαν μόνον τους Έλληνες με το χειρότερο στυγερό τρόπο αλλά τώρα μπήκαν και κατοίκησαν στα σπίτια τους. Εξιστορεί:

«Δίπλα στην εκκλησία βρισκόταν το πανέμορφο, επιβλητικό και ανακτορικό σπίτι μας, εκεί που γεννήθηκα (στο δεύτερο όροφο) και έζησα 18 χρόνια. Τόσες πολλές κι όμορφες αναμνήσεις… Αλλά ποιος βρίσκεται εκεί σήμερα; Ο Τούρκος δήμαρχος οπωσδήποτε. Μπορούσα σχεδόν να τον ‘δω’ να περπατάει μπρος – πίσω στην αίθουσα δεξιώσεων του τρίτου πατώματος, τρίβοντας τα χέρια του και μουρμουρίζοντας στα Τουρκικά. Θα ορκιζόμουν ότι αυτά περίπου έλεγε: ‘’Είμαι ο πιο τυχερός κυβερνητικός αυτής της πόλης. Μετά από τόσα χρόνια σχεδιασμών, πονηριών, ψεμάτων και υποκρισίας τα κατάφερα! Μπήκα στο πιο όμορφο σπίτι στο Alacam, με όλη την επίπλωση, δεκάξι ανατολίτικα χαλιά και πιο πολύ, δεν μου κόστισε ούτε έναν παρά. Το ανακτορικό αυτό σπίτι είναι άξιο δώρο σ’ εμένα γιατί εξάλειψα όλους τους Έλληνες του Alacam’’».

Ο Κουζινός τελικά έφτασε στην Αμερική όπου συχνά διηγούταν τη δοκιμασία του. Το ιστορικό του ήταν τόσο δραματικό και πειστικό που ο οργανισμός Αρωγής της Εγγύς Ανατολής (Near East Relief) διοργάνωσε δημόσιες διαλέξεις σε εκκλησίες, λέσχες και ξενοδοχεία, όπου διηγούταν την ιστορία του έτσι ώστε το κοινό της Αμερικής ν’ ακούει πρώτο χέρι τι πραγματικά έγινε προς το τέλος της ηγεμονίας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ολοκλήρωσε επίσης τις σπουδές του, αποφοιτώντας ως δάσκαλος και κυβερνητικός υπάλληλος. Η αυτοβιογραφία του με τίτλο «23 χρόνια στη Μικρά Ασία (1899-1922)» εύγλωττα γραμμένη στην Αγγλική πρέπει να διαβαστεί από οποιονδήποτε ενδιαφέρεται για τις γενοκτονίες που διέπραξαν οι Τούρκοι εναντίον των ίδιων των πολιτών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (Έλληνες, Αρμενίους, Ασσυρίους, Εβραίους, κ.ά…)

Μετάφραση από την Αγγλική της σελίδας
Greek Genocide Resource Centre

---